در طول استارتاپ ویکندها، همه تیم ها به ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (minimum viable product – mvp) از ایده خود تشویق می شوند. اما کمینه محصول پذیرفتنی چیست و باید چه ویژگی هایی داشته باشد و اصلا چرا باید ساخته شود؟
همانطور که پیشتر در دو مقاله اعتبارسنجی ایده و آموزش نحوه پر کردن بوم ناب به تفصیل توضیح دادیم، استارتاپ ها نباید براساس فرضیه ها و صرفا پیش بینی های خود دست به ساخت یک محصول کامل بزنند. چرا که در اغلب مواقع منتهی به اتلاف وقت و سرمایه می شود. به این دلیل که سازنده علی رغم اینکه محصول را برای مشتری می سازد اما مواجهه با مشتری را به لحظه آخر موکول می کند و عملا بی خبر از او دست به کار می شود. اینجاست که اهمیت ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) خودش را نشان می دهد تا تیم ها به دور از خیال و خواهد شدها، ایده خود را بر اساس یک چیز واقعی سبک سنگین کرده و راحتتر و البته معتبرتر به اعتبارسنجی آن بپردازند.
اهمیت ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) در رویکرد چابک (AGILE) و تفکر ناب (LEAN)
سالیان سال تفکر سنتی و رویکرد آبشاری (Waterfall) در مدیریت همه پروژه ها حکم فرما بود بدین معنا که تیم تمام تلاش خود را می کرد تا کاملترین نسخه از محصول مورد نظر را با تمام ویژگی ها (Features) و جزئیات (Details) در طول مدت پروژه مثلا ۶ ماه بسازد و بعد از شش ماه یک کار کامل و بی نقص به مخاطب و یا کارفرما ارائه دهد. اما به مرور زمان مشاهده شد که این رویکرد برای شرایط جدید جهان که سرعتِ تغییر در آن بسیار زیاد شده است دیگر مناسب نیست.
شرکت ها و تیم ها نیازمند رویکردی جدید بودند که بتواند به آن ها قدرت مانور و انعطاف پذیری بیشتری در برابر تغییرات احتمالی و اطلاعات باارزش از مشتری بدهد. از این رو رویکرد مدیریت پروژه چابک (Agile) و استارتاپ ناب (Lean Startup) پاسخی بود که به این مشکل داده شد.
در این رویکرد تمرکز از تولید یک محصول کامل در مدت زمان طولانی برداشته و روی ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) در بازه های زمانی کوتاه و ثابت گذاشته شد. با این تغییر اساسی و کارامد چرخه ساختن- اندازه گیری – یادگیری به سرعت طی می شود و شرکت ها (تیم ها) همیشه می توانند کنترل اوضاع را در دست داشته باشند.
کمینه محصول پذیرفتنی (minimum viable product – mvp) چیست؟
اریک ریز نویسنده کتاب “نوپای ناب”، کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) را به این صورت تعریف می کند:
“ کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) نسخه ای از محصول جدید است که به تیم طراحی اجازه می دهد که با کمترین تلاش بیشترین اطلاعات معتبر درباره ی مشتریان را جمع آوری کند. “ یا به بیانی ساده تر: نسخه ی اولیه ی و قابل ارائه محصول نهایی شما که در بی شاخ و برگ ترین و ساده ترین حالت خود می باشد اما کاملا ارزش موردنظرتان را می تواند به مشتری برساند و قابل استفاده برای مشتری است. به تصویر ذیل توجه کنید:
نمونه بالا روند درست چرخه ناب و یادگیری معتبر از ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) را طی نمی کند چرا که در هیچ کدام از سه مرحله اول، علت اصلی ساخت اتومبیل که جابه جایی است عملی نمی شود و مشتری در هیچ کدام از این مراحل نمی تواند از به اصطلاح وسیله نقلیه استفاده کند. اما در روند شکل پایین رفته رفته پیشرفت قابل اندازه گیری ای اعمال شده و در همه مراحل، امکان حرکت و جا به جایی لحاظ شده است.
کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) با سرعتی که به کار می دهد و الزامی که در اولویت بندی ویژگی های محصول دارد، دقیقا همان چیزی است که شرکت ها را قادر به اقدامات چابک و حرفه ای می کند. با این رویکرد تیم ها در حین ساخت محصول، دائما با مشتری در ارتباط بوده و به طور مستمر در جهت بهبود محصول خود قدم های صحیح برمی دارند.
اما در ساخت کمینه محصول پذیرفتنی(mvp) باید چه ویژگی هایی را لحاظ کنیم تا منجربه یادگیری و دریافت اطلاعات معتبر شود؟ در ادامه خواهیم گفت.
نکات مهم در ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) با ذکر یک مثال
هدف از ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp)، مورد آزمایش قراردادن و اعتبارسنجی پیش فرض هایمان در مورد محصول جدیدمان در سریعترین زمان ممکن است. پس اول باید بدانیم ارزشی که می خواهیم به واسطه محصولمان به مخاطب بدهیم چیست و دوم برای انتقال فقط این ارزش به چه چیزهایی نیاز داریم.
برای اینکار ابتدا در چند جمله کوتاه کاری که قرار است محصول یا خدمت شما انجام دهد بنویسید (هدف) سپس یک داستان از نحوه استفاده مشتری (کاربر) از محصول خود را بنویسید به این معنا که مشتری باید چه مراحلی طی کند تا از محصول یا خدمت شما استفاده کند. به عنوان مثال:
هدف: فرض کنید می خواهیم اپلیکیشنی طراحی کنیم که سالم ترین غذا را با قیمت مناسب به دست افرادی که سرشان شلوغ است برساند.
داستان: مشتری برای استفاده از این اپ باید اول در آن ثبت نام کند سپس غذای مورد علاقه خود را انتخاب کند سپس هزینه آن را پرداخت کند و در نهایت سفارشش باید به دستش برسد. می توان گفت چهار کار اصلی باید انجام شود که اگر هر کدام از این چهار مورد رخ ندهد فرد به خواسته اش نمی رسد و عملا اپلیکیشن ما درست کار نکرده است.
بعد از نوشتن مراحل اصلی طی شده از جانب مشتری، هر مرحله را به ویژگی های کوچکتر تقسیم کنید و آن ها را نیز اولویت بندی کنید و تنها مواردی که ضروری است اعمال کنید تا در کمترین زمان یک محصول قابل استفاده تولید کرده باشید.
مثال: برای بخش ثبت نام در اپلیکیشن سفارش غذا می توان دکمه های: ورود به صفحه، نام کاربری و رمز ورود، آیکن ذخیره اطلاعات، آیکن ذخیره علاقمندی ها، آیکن سفارش های قبلی و بسیاری از ویژگی های دیگر مدنظر داشت اما کدام را در کمینه محصول پذیرفتنی باید لحاظ کنیم؟ قطعا فقط سه مورد نخست. واقعا اگر کسی از اپلیکیشن ما غذا سفارش ندهد چه فرقی می کند رنگ نهاییش سبز باشد یا قرمز، دکمه ی علاقمندی ها داشته باشد یا نه؟
پس ویژگی ها را نیز اولویت بندی کرده و تنها مواردی که ضروری است را پیاده سازی کنید و بعد محصول را انتشار دهید. بازخورد مخاطبین را بسنجید و بعد براساس یادگیری بدست آمده ویژگی های بعدی را اولویت بندی کرده و انجام دهید.
توجه۱: در این روند شاید نتایج متفاوت از آن چیزی باشد که دوست داشتید و یا انتظارش را داشتید. خب این خیلی خوب است. شما قبل از اینکه شش ماه تمام کل زمان و انرژی خود را صرف یک پروژه کنید و بعد شکست بخورید، تنها با صرف هزینه ای چند دهم درصد کل پروژه و فقط در یک ماه متوجه شده اید که باید مسیرتان را تغییر دهید و این واقعا یک برد محسوب می شود. پس اصلا جای افسوس و ناراحتی ندارد.
توجه۲: لطفا فراموش نکنید که مهمترین نکته در ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) این است که ارزشِ محصول نهایی را از همان ابتدا به مشتری بدهد وگرنه یادگیری معتبر رخ نمی دهد. یعنی اگر MVP اپلیکیشن سفارش غذای ما مِنو داشت اما امکان انتخاب و پرداخت هزینه نداشت یک MVP محسوب نمی شد چرا که قابل استفاده برای مشتری نبود.
هشدار: لطفا کمینه محصول پذیرفتنی (mvp)را با نمونه اولیه (پروتوتایپ Prototype) اشتباه نگیرید. کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) قابل استفاده و ارائه به بازار است اما پروتوتایپ بیشتر در حکم پیش نویس و درفت (DRAFT) و ماکت کار است.
مثال هایی از ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) خلاقانه در کتاب باارزش بوم ناب
در کتاب بوم ناب که به تفصیل در مورد ساخت و تست کمینه محصول پذیرفتنی(mvp) و چرخه ساختن- اندازه گیری – یادگیری صحبت شده است (اکیدا برای مطالعه توصیه می شود) ایده های جالبی برای ساخت MVP آمده است. به دو مورد زیر توجه بفرمایید:
جادوگر شهر اوز (Wizard Of OZ)
ایده ی جادوگر شهر اوز از نمایش “آلیس در سرزمین عجایب” گرفته شده است. زمانی که شخصیت های داستان صداهای وحشتناکی از یک اتاق می شنیدند. سگ همراهشان پرده را کنار می زند و می بینند که صدا از یک دستگاه پخش می شود و غیرواقعی است. این یعنی مخفی بودن واقعیت کسب و کار برای مشتریان…
در این استراتژی هیچ محصولی را انبار نمی کنید و از قبل آن را تولید نیز نمی کنید. فقط تصویر آن را در بستر وب یا شبکه های اجتماعی و … نشان می دهید و فرآیند موجود کردن کالا را تنها زمانی انجام می دهید که مشتری درخواستش را در سایت ثبت کرده باشد. یعنی شما با یک سایت ساده، ایده خود را مثلا فروش آنلاین بادام زمینی می توانید اعتبارسنجی کنید و کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) شما سایت شما خواهد بود. بعد در صورت گرفتن فیدبک های خوب می توانید به امکانات سایتتان اضافه کنید. بارزترین مثال برای این استراتژی “فروشگاه آنلاین کفش زپوس Zappos هست.
تولید ویدیو
موسسین شرکت دراپ باکس (Dropbox) پیش از هزینه کردن بر روی محصولی که در ذهن داشتند، ویدیوئی سه دقیقه ای از نحوه عملکرد آن ساختند و آن را در فضای مجازی منتشر کردند. با این کار آن ها علاوه بر فیدبک های عالی گرفتن از مخاطبان، توانستند به ۷۵۰۰۰ نفر محصول خود را پیش فروش کنند و این عدد برای محصولی که حتی ساخته هم نشده بود واقعا عالی است.
نتیجه گیری:
در اینکه برای کم کردن ریسک تولید محصولات جدید باید در ابتدا دست به ساخت کمینه محصول پذیرفتنی (mvp) از محصول نهایی خود بزنیم شکی نیست فقط باید به یاد داشته باشیم که mvp تنها یک بخش از چرخه مهم ساختن- اندازه گیری و یادگیری رویکرد ناب می باشد؛ ساختن. و این چرخه زمانی درست کار می کند که ما حتما به یادگیری و اصلاح پیوسته mvp اقدام کنیم تا همواره محصول باکیفیت تری به بازار عرضه کنیم. موفق باشید.
